از سال 1385، مطالعه اي به منظور بررسي وضعيت و بوم شناسي خرس قهوه اي در استان مازندران آغاز گرديد. در غرب مازندران در محدوده شهرستان های نوشهر و چالوس، منطقه امن منطقه حفاظت شده البرز مرکزی قرار دارد که منطقه مورد مطالعه در زمينه این گونه توسط انجمن یوزپلنگ ایرانی با همکاری دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست و اداره كل حفاظت محيط زيست مازندران بوده است. این منطقه از جمله مناطق حفاظت شده کشور می باشد که تراکم گونه در آن بالا بوده و به مدت 5 سال است كه توسط پژوهشگران اين انجمن موردمطالعه و پايش جمعيت قرار دارد.

طي اين پژوهش از تابستان 1385 در البرز مرکزی شمالی، 115 خرس طي 45 بار مشاهده شدند. 51 درصد از مشاهدات خرس های تکی و 86 درصد از گروه های مشاهده شده، گروه خانوادگی متشکل از مادر و توله ها بودند. ميانگين تعداد توله ها در اين منطقه 2 محاسبه گرديد كه از بسياري از جمعيتهاي خرس در اروپا و آمريكا كمتر است.

توله کشی چه از جانب خرس های نر و چه از جانب ماده ها در خرس ها وجود دارد. لذا خرس ماده توله دار اصولا در شیب های بالاتر و نزدیک صخره ها زیست می کند تا احتمال مواجهه با سایر خرس ها را کاهش دهند. خرسها داراي يکي از پايين‌ترين نرخ‌هاي توليد‌مثل در ميان پستانداران مي‌باشد که متأثر از عواملي نظير تأخير در سن نخستين زايمان، تعداد توله‌هاي کم، فاصله طولاني بين زايمان‌ها و مرگ و مير است. درنتيجه ممکن است سالها طول بکشد تا يک خرس ماده بتواند ماده‌اي را جايگزين خود نمايد و از اين رو مدیریت آنها بسیار دشوار و حساسیت بالایی دارد. 

بررسي سرگينهاي خرس در اين منطقه حاكي از آنست كه تقريبا همه رژيم غذايي اين جانور را در اين منطقه مواد گياهي تشكيل مي دهد. در بهار و اوايل تابستان انواع گياهان مرتعي عمدتا يكساله مورد تغذيه اين جانور قرار مي گرد. از نيمه تابستان تا اواخر پاييز نيز انواع ميوه هاي جنگلي و همچنين بلوط مهمترين منبع غذايي خرس را در اين منطقه تشكيل مي دهد. حمله به دام اهلي و تغذيه از گوشت بسيار در خرسهاي البرز مركزي نادر است.

به غير از اين منطقه، مطالعات گسترده اي براي ارزيابي وضعيت بزرگترين گوشتخوار بزرگ جثه ايران نيز طي سالهاي اخير انجام گرفته است. براين اساس، در ايران حضور خرس در 16 استان (بدون استان تازه مصوب البرز) مسلم شده و در 5 استان دیگر گزارش حضور آنها نیاز به تایید دارد. همچنين مطالعات مشابهي در اين زمينه در مناطقي چون قرخود و همچنين بخشهايي از حوزه زاگرس انجام گرفته است.

به جرأت می توان گفت کمتر گونه ای در کشور بوده که به اندازه خرس باورهای غلط و مدیریت نادرست به جمعیت آن آسیب زده باشد. از التیام بخشی مفاصل و درد استخوان توسط چربی آن گرفته تا خاصیت دارویی زبان، صفرا و گوشت آن و عقایدی همچون نامردی خرس در بین حیوانات! برخورد خرس با مردم و چوپانان و از آنجا که حفاظت از توله ها در خرس ها قویتر از سایر پستانداران بزرگ جثه است، موجب شده که به کرات خرس توله دار به انسان حمله کرده و موجب خسارات جانی به انسان شود و همين امر باعث ايجاد ترس و نفرت در ميان جوامع محلي شده است.

طي قرن گذشته، در اغلب کشورها مطالعات وسیعی در ارتباط با هشت گونه خرس دنیا انجام گرفته، حال آنكه تا همين اواخر اطلاعات موجود در ايران به چند نقشه پراکنش دو گونه خرس توسط هرينگتون و دره شوري (1355)، اعتماد (1364)، ضيايي (1387) و گوتلب و ضیایی (1999) و چند گزارش پراکنده محدود مي شد.

با مطالعاتی که در این راستا صورت گرفته امید است بتوان به حفاظت هر چه بیشتر این گونه کمک کرد. محققين اين انجمن در نظر دارند در آینده مطالعات صحرایی و فعالیت های آموزشی را در مناطق جدید به اجرا برسانند. لذا از علاقمندان دعوت مي شود اطلاعات و مشاهدات خود را از این گونه، تعارض آن با جوامع محلی، لاشه شکار شده آن و هر گونه اطلاعات دیگر در اختیار این انجمن قرار داده و با شماره تلفن 09112329583 یا دفتر انجمن یوزپلنگ ایرانی تماس حاصل فرمایند.

 اخبار مرتبط