امروز 12 سال از 18 مرداد ماه 1380، روزی که انجمن یوزپلنگ ایرانی کار خود را آغاز نمود می گذرد و انجمن وارد 13 سالگی عمر خود شده است. 12 سال پیش این مجموعه توسط سه دانشجوی علاقمند که احساس می کردند وضعیت تاریک یوزپلنگ در ایران نیازمند توجه ویژه و جدی بوده و یک مجموعه منسجم می تواند اثربخشی بیشتری از تلاشهای پراکنده داشته باشد، تأسیس شد. طی این سالها، برنامه ریزی و سیاست گذاری گروهی از مهمترین اولویتهای انجمن بوده و برنامه های مدون یک ساله برای تبیین اهداف و شاخصهای فعالیتهای به صورت منظم تدوین، برنامه ریزی، اجرا، پایش و ارزیابی می شد. درعین حال، حفاظت همواره مهمترین هدف غایی فعالیتهای انجمن بوده و درکنار همراهی با همه نهادهای دولتی و غیردولتی فعال در این زمینه، هیچگاه وظیفه سازمانی و استقلال نظر خود را فدا ننمود. این سیزده سال در حالی سپری شد که انجمن با مشکلات و موانع متعددی برای اجرای فعالیتهای خود در راستای اهداف مشخص روبرو بود. با این حال، امروزه این مجموعه به عنوان یک نهاد پیشروی ایرانی متخصص و فعال در زمینه حفاظت از حیات وحش در سطح ایران و جهان مطرح بوده و دستاوردهای متعددی در زمینه های مختلف نیز به همراه داشته است. به مناسبت پایان دوازده سال تلاش منسجم و مستمر انجمن یوزپلنگ ایرانی، دوازده فعالیت عمده که در این سالها توسط انجمن انجام گرفته است، معرفی می شود:
1. برنامه جامع
پایش جمعیت یوزپلنگ در ایران
بیش از ده سال از آغاز حفاظت جدی یوزپلنگ در ایران درحالی سپری می شد که هنوز هیچ آمار مستند و دقیقی از جمعیت و روند آن در
زیستگاه های مختلف کشور در دست نبود. از همین رو، این برنامه با این هدف در 10 زیستگاه اصلی یوزپلنگ در ایران از سال 1390 با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
2. تولید مستندهای فاخر در زمینه حفاظت از حیات وحش
مستندهای فاخر با بهره گیری از والاترین تکنیک ها و دانش ها و با تلفیق هنر و علم می تواند نقش انکارناپذیری برای حفاظت از حیات وحش داشته باشد. از همین رو، از سال 1386، این مهم در اولویت های انجمن قرار گرفته و تابحال مجموعه ای از مستندهای تولید شده و یا درحال تولید می باشد. شناخته شده ترین اثر “درجستجوی پلنگ ایرانی” می باشد که محصول مشترک انجمن و مؤسسه تصویر حیات وحش می باشد و نام یکی از پرافتخارترین مستندهای زیست محیطی ایرانی را نیز یدک می کشد.
3. تولید علم برای عمل
انتشار یافته های علمی امروزه به یکی از اولویت های پژوهشگران تبدیل شده است. با این حال، اکثر مقالات منتشر شده مبتنی بر پژوهش های کوتاه مدت بوده و یا پرسش ها حفاظتی جدی در آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با عنایت به این دو نکته و با هدف تولید دانش برای عمل و حفاظت، انتشار یافته ها براساس داده های بلندمدت با محوریت حل معضلات حغاظتی از سال 1383 در دستورکار انجمن قرار گرفته و تابحال بیش از 20 مقاله علمی در این زمینه منتشر شده است.
4. روز حفاظت از یوزپلنگ آسیایی
خلق اتفاقات اجتماعی برای حفاظت از گونه ها به امری رایج در دنیا بدل شده است و از همین رو، در سال 1386، انجمن یورپلنگ ایرانی پیشنهاد برگزاری روزی برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در ایران را ارائه داد. تا امروز 6 سال به صورت مرتب جشنواره ها و برنامه های متمرکز متعددی برای بزرگداشت این روز در راستای جلب حمایت عمومی از حفاظت از یوزپلنگ آسیایی برگزار شده و همچنان ادامه دارد.
5. انتشار یوزنامه برای اطلاع رسانی و به اشتراک گذاشتن دستاوردهای فنی
یوزنامه یا همان خبرنامه رسمی انجمن یوزپلنگ ایرانی، در سال 1383 متولد شد. در این خبرنامه تلاش می شود تا جدای از اخبار انجمن که به سادگی از طریق وب سایت انجمن قابل دسترس علاقمندان می باشد، مقالات علمی منتشر شده در ژورنال ها با زبان ساده تر و فارسی دراختیار کارشناسان و محیط بانان قرار گیرد. از همین رو، وظیفه محققان انجمن نه پس از انتشار مقاله در یک ژورنال، بلکه پس از ترجمه آن و انتشار در یوزنامه به پایان می رسد. یوزنامه به صورت رایگان برای تمامی کارشناسان ایرانی در سرتاسر ایران و همچنین بسیاری از محیط بانان ارسال می شود. تابحال، 18 شماره طی 8 سال منتشر شده و به صورت تمام رنگی می باشد. درکنار یوزنامه، وب سایت انجمن نیز بیش از 10 سال است که به صورت هفتگی به روز می شود (www.wildlife.ir).
6. تئاتر یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی به عنوان ابزار آموزشی نوین :
انجمن یوزپلنگ ایرانی از بدو تأسیس، آموزش را از اولویتهای کاری خود قرار داد و طیف گسترده ای از انواع روشها را بکار گرفت. براساس یک دهه تجربه آموزشی با گروه های مخاطب مختلف، انجمن درنهایت در سال 1388 شیوه آموزشی نوینی را بنا نهاد که در آن از ابزار تئاتر برای انتقال مفاهیم استفاده می شود. تاکنون، دو تئاتر یوز و پلنگ متولد شده و در بسیاری از روستاها و شهرهای اطراف زیستگاه های آنها روی صحنه رفته اند. به زودی، باید منتظر دستاوردهای جدیدی از این گروه بود که از سال گذشته آغاز شده است.
7. یک دهه همکاری با وزارت آموزش و پرورش در مجلات رشد :
شاید هیچ همکاری طولانی مدتی در زمینه تولید مطالب زیست محیطی با وزارت آموزش و پرورش به اندازه یک دهه مشارکت فعال در نگارش مقالات مربوطه برای رشد های دانش آموز، نوجوان و جوان برای میلیونها دانش آموز ایرانی توسط انجمن یوزپلنگ ایرانی نبوده است. از سال 1381 متخصصین انجمن از همکاران اصلی مجلات رشد بوده که امروزه با تیراژ حدود 5 / 1 نسخه در تمامی مدارس کشور توزیع می شوند.
8. حمایت از نسل آینده متخصصین :
سیستم شناور انجمن و باز بودن فضای کاری آن باعث شده که علاقمندان و داوطلبان زیادی بتوانند از فرصتهای به وجود آمده درجهت یادگیری و ارتقای فنی بهره جویند. معمولا در هر زمان تعدادی دانشجوی کارشناسی و کارشناسی ارشد در قالب پروژه های انجمن امکان یادگیری عملی در این زمینه را داشته و تابحال نزدیک به 20 پایان نامه مورد حمایت انجمن قرار گرفته است. درعین حال، آموزش های ارائه شده باعث شده که نسل جدیدی از متخصصین از پژوهشگران، فیلمبرداران و آموزشگران بتوانند حتی حرفه آینده خود را در این زمینه ادامه دهند.
9. تجلیل از محیط بانان به منظور ایجاد انگیزش :
محیط بانان ارکان اصلی حفاظت در مناطق هستند که کمتر موردتوجه نیز بوده اند. از همین رو، ضمن اجرای تمامی پروژه های انجمن با همکاری و مشارکت نزدیک محیط بانان مناطق، از سال گذشته نیز برنامه تجلیل از محیط بانان در دستور کار انجمن قرار گرفته است تا بتواند باعث ایجاد انگیزش و تقدیر از زحمات آنها گردد. درسال نخست، تمامی محیط بانان داخل زیستگاه های یوزپلنگ درحال تجلیل می باشند.
10.ایجاد نگاه سیستماتیک برای گردآوری داده های پراکنده :
عدم تدوین بانک های اطلاعاتی مدون از دیرباز باعث شده که داده های کاربردی منظمی برای پایش وضعیت گونه ها در کشور وجود نداشته باشد. این مسأله درخصوص گوشتخواران اهمیت دوچندانی می باشد چون از گذشته حتی رکوردهای پراکنش نیز به درستی ثبت نشده اند. از همین رو، برای حل این مشکل در سال 1386، انجمن یوزپلنگ ایرانی پایگاه اطلاعات گربه سانان کوچک جثه را بنانهاد تا
تمامی گزارش های پراکنده در میان محیط بانان، کارشناسان، شکارچیان و علاقمندان را بتوان به صورت متمرکز گردآوری نمود. در ادامه، این انجمن به سازمان حفاظت محیط زیست و گروه متخصصین گربه سانان IUCN پیشنهاد برگزاری کارگاه آموزشی برای انتقال این مفاهیم به کارشناسان ایرانی و ارزیابی وضعیت گربه سانان ایران را داد که با حمایت همه جانبه دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست، این مهم در سالهای 1390 و 1391 با آموزش بیش از 70 کارشناس ایرانی توسط نمایندگان اتحادیه جهانی حفاظت محقق شد. درحال حاضر، کلیه داده های گرداوری شده توسط این انجمن دراختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده شده تا بتواند همچنان به صورت متمرکز این داده ها را به منظور پایش بهتر گونه ها جمع آوری نماید. برهمین اساس نیز از سال 1390، انجمن پایگاه داده های خانواده سمور و راسو را نیز بنا نهاد.
11.برنامه های آموزشی در سطح جوامع محلی برای حفاظت از یوزپلنگ:
در زمانی نه چندان دور، یوزپلنگ یکی از ناشناخته ترین گونه ها در میان جوامع محلی بود و در برخی مناطق، هر سال 1 تا 2 یوز را به دلیل ناآگاهی از پا در می آوردند. برهمین اساس، از بدو تأسیس انجمن، این مهم به یکی از اهداف انجمن بدل گشته و تلاشهای آموزشی مستمری در بسیاری از زیستگاه ها برای آشنایی مردم با همکاری سایر سازمانهای دولتی و غیردولتی اجرا شد. خوشبختانه
امروزه یوزپلنگ بیش از گذشته در میان مردم شناخته شده است.
12.برگزاری همایش های فنی برای ایجاد فرصتی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات میان کارشناسان و متخصصین
تولید روز از افزون دانش در میان پژوهشگران ایرانی و توسعه گسترده دانشگاه های مربوطه نیازمند فرصتی برای تبادل میان افراد و محققان می باشد تا بتوانند با به اشتراک گذاردن یافته های خود، سخاوتنمندانه این فرصت را برای یادگیری بیشتر در اختیار سایر همکاران خود نیز قرار دهند. از همین رو، از اواسط سال 1391 نیز مجموعه سمینارهای حیات وحش نیز به صورت مرتب و ماهیانه با همکاری انتشارات فنی ایران و باحضور جمعی از محققان و پژوهشگران ایرانی برگزار می شود.
انجمن یوزپلنگ ایرانی در ابتدای 13 سالگی خود، تلاشها و دستاوردهای خود را مدیون تیم کار بزرگ خود می داند که همواره با شوق و علاقه به فعالیت پرداخته و تلاش نمودند در قالب یک مجموعه منسجم و هدفمند، نیل به دستاوردهای بزرگ را امکان پذیر نمایند.